کد مطلب:20363 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

انتقاد از يك شخص يا اعتراض به نحوهء عملكرد يك فرد در چه صورت غيبت محسوب نمي شود؟

برادر گرامي ! از اين كه با ما مكاتبه نموديد سپاسگزاريم . فقها براي تحقق غيبت , شرايط و قيودي راذكر كرده اند, كه با تحقق و عينيت يافتن آن ها غيبت محقق مي شود. اين شرايط و قيود عبارت است از:

غيبت جنبهء كشف سرّ و افشاگري داشته باشد. بنابراين , بازگو كردن عيب ها و گناهان آشكار غيبت نيست , به ويژه اگر كار دولتي باشد كه لازم است كارها روي قانون و با سرعت و دقت انجام گيرد, هر چند ممكن است از لحاظتوهين و تحقير يا اشاعهء فحشا ممنوع و حرام بوده و كيفر و عقوبتش با درجهء اين گناه تناسب نداشته باشد.

ب ) عيب مذكور دروغ نباشد; يعني در شخص وجود داشته باشد. پس , اگر واقعيت نداشته باشد, تهمت است وگويندهء آن به عنوان مفتري تحت كيفر قرار مي گيرد و گناهش از غيبت بيشتر و شديدتر است .

ج ) انگيزهء عيب جويي در ميان نباشد. اگر ذكر عيوب ديگران براي حفظ مصلحت آنان باشد, شرعاً اشكالي ندارد, هر چند طرف مقابل راضي نباشد, مثلاً بازگو كردن خصوصيات بيمار نزد پزشك از اين قبيل است كه مصلحت بيمار درافشاي آن است , هر چند ممكن است بيمار در بدو امر از اظهار آن ناراحت شود. هم چنين ذكر محاسن اشخاص به عنوان تعريف و تمجيد آن ها غيبت نيست , هر چند آن ها از افشاي محاسن خود ناراحت شوند. البته درصورتي كه افشاي محاسن موجب اذيت و آزار شخص شود, كار خوبي نيست , نه به عنوان غيبت , بلكه به عنوان ايذاي برادر مؤمن , كه حكم جداگانه اي دارد و جائز نمي باشد.

ه) شخص مورد غيبت مسلمان و برادر ديني باشد. بنابراين , غيبت كافران و مشركان و ملحدان اشكالي ندارد.

و) شخص مورد غيبت متجاهر به فسق نباشد. اگر كسي آشكارا مرتكب گناه مي شود, غيبت او جايز است , زيرااز گناه كردن و گناهكار بودن باكي ندارد و از اين كه مردم رفتار ناشايسته او را بفهمند, هراسي به دل راه نمي دهد.()

(پـاورقي 1.آيت ا... محمد رضا مهدوي كني , نقطه هاي آغاز در اخلاق عملي , ص 140و 141

انتقاد از شخص اگر در غياب او و به منظور عيب جويي باشد, غيبت محسوب مي شود. اما اگر انتقاد از شخص به منظور اصلاح امور باشد و انگيزهء عيب جويي وجود نداشته باشد و براي حلّ مشكل طريقي غير اين وجود نداشته باشد, امري است ضروري كه غيبت محسوب نمي شود.

در مواردي كه شخص به تعهد خود عمل نكرده يا اشتباهي مرتكب شده , در مرحلهء اول بايد سعي شود از طريق تذكر و گفت گو مشكل را برطرف كرد. اگر مصلحت اجتماع ايجاب مي كند كه مسئله با انتقاد از شخص در مجموع ذي نفع حل شود, با رعايت شروط ذكر شده , اشكالي ندارد و غيبت محسوب نمي شود.

نكتهء مهمي كه نبايد از آن غفلت شود, رعايت حدود و احترام مؤمن است . نبايد به بهانهء انتقاد سازده و ضروري ,حرمت مؤمت هتك شود كه گناهي نابخشودني است .

بنابراين در اجتماع كه حقوق فردي و اجتماعي مطرح مي باشد, بايد سعي شود ضمن رعايت حقوق فردي , ازحقوق اجتماعي دفاع شود و در عمل به گونه اي رفتار شود كه ضمن رعايت احترام و حقوق فردي , حقوق اجتماعي محفوظ بماند.